1.Sorumlular

 

2.Uygulama

 

2. 1.Tanımlar

Bu talimatta TS 138-EN 10002-1/Madde 4 ve TS 965/Madde 2.2’de belirtilen tanımlar esas alınır.   

                                          

Ölçü Uzunluğu (L) : Ölçü uzunluğu, deney sırasında üzerinde uzama ölçümü yapılan deney parçasının önceden belirlenen silindirik veya prizmatik kısmının uzunluğudur.

İlk Ölçü Uzunluğu (L_o) : İlk ölçü uzunluğu, kuvvet uygulanmadan önceki ölçü uzunluğudur.

Son Ölçü Uzunluğu (L_u): Son ölçü uzunluğu, deney parçası koptuktan sonra kopan kısımlar aynı eksen üzerinde birleştirildiğinde ilk ölçü uzunluğu işaretleri arasındaki uzunluktur.

Gövde Uzunluğu (L_c) : Gövde uzunluğu, deney parçasının kavrama çenelerine takılan kısımları arasında kalan ve kesiti aynı olan uzunluktur.

Çekmede Uzama : Deney sonunda ilk ölçü uzunluğundaki (L_o) artıştır.

Çekmede Uzama Yüzdesi : Uzamanın ilk ölçü uzunluğunun yüzdesi ile ifadesidir.

En Büyük Yük (F_m) : Deney parçasının deney sırasında akma noktasını geçtikten sonra dayanabildiği en büyük yüktür.

Gerilme: Deney yapılırken herhangi bir anda yükün deney parçasının ilk kesit alanına (S_o) oranıdır.

Çekme Dayanımı (R_m) : En büyük yüke (F_m) karşı gelen gerilmedir.

Akma Dayanımı : Akma gösteren metalik malzemelerde deney yapılırken kuvvette herhangi bir artış olmadan plastik deformasyon gösteren noktadır.

 

2.3. Numune Alma

1. Numuneler TS 708/Madde 2.1’e göre alınır.
2. Aynı sınıf ve tipte olan aynı anma çaplı ve bir seferde muayaneye sunulan beton çelik çubukları bir parti sayılır. Her partiden, TS 708 Çizelge 5’de “Çekme Deneyi” sütununda gösterilen adet kadar numune alınır. Numuneler ayırt edilmelerini sağlamak amacı ile ayrı ayrı etiketlenir.

2.4. Deney Numunelerinin (Parçalarının) Hazırlanması

1. Alınan her bir deney numunesinden, TS708/Madde 2.3.1’e göre deney parçası hazırlanır.
2. Deney numuneleri düz olmalıdır; kangal halindeki mamullerden alınacak numuneler düzeltildikten sonra kullanılmalıdır. Alınan numune nervürlü, profilli veya düz yüzeyli kangal halinde olmayan çelik çubuklarını boyları 0.5 cm duyarlıkla  ölçülmelidir (Bu madde, hazırlanan deney parçasının boyunun 600 mm olmasını öngörmektedir). Numune boylarının ölçümünde çelik cetvel kullanılmalıdır.
3. Deney numunelerinin çapı, kütlesi ölçülür.

 

2.4.1.Çap Muayenesi:

1.  Düz yüzeyli çelik çubuklarda iki ucundan en az 150 cm uzaklıkta olmak üzere 4 yerden ve 0.1 mm duyarlıkla çap ölçümü yapılır ortalama kaydedilir.
2.  Nervürlü çelik çubuklarda iki ucundan en az 150 cm uzakta olmak üzere en az 11 enine nervürün merkezleri arasındaki uzaklık, 0.1 mm duyarlı bir kumpasla ölçülür ve ortalaması kaydedilir.

2.5. İlk Ölçü Uzunluğunun (L_o) İşaretlenmesi

 

1. Hazırlanan deney parçaları üzerinde, TS 138-EN 10002-1/Madde 8’e uygun olarak 10 d uzunluğunda “ilk ölçü uzunluğu” işaretlenir(d=çubuk çapı).
2. Minumum kopma uzamasının tespit edileceği parçalarda, çubuk boyunca 10 mm aralıklarla işaret çizgileri çizilir.

2.6. Deney Şartları

 

2.6.1 Ortam Şartları

Deney sırasında ortam sıcaklığı 10-35°C arasında olmalıdır (Bk:TS138-EN 10002-1/Madde 3). Kontrollü şartlarda yapılan deneyler 23±5°C’de yapılır

 

2.6.2 Cihaz Hızı

Cihaz hızının ayarlanması işlemi sırasında TS138-EN 10002-1/Madde10.1’deki şartlara uyulmalıdır.

 

Yükleme kuvveti malzemenin elastik modülüne göre aşağıdaki tabloda verilmiştir.

 

Malzeme Elastik Modülü	Yükleme Kuvveti (N/mm2)
	min	max
<150000	2	10
³150000	6	30

 

 

 

 

 

 

 

2.7. Kavrama Metodu

1. Deney parçalarının cihaz tarafından kavratılması işlemi sırasında TS 138-EN 10002-1/Madde 10 TS138-EN 10002-1/Madde 10.2’deki şartlara uyulmalıdır.
2. Deney parçası kumalar, vidalı tutucular, faturalı tutucular, hidrolik çeneler gibi uygun cihazlarla kavranır. Deney parçaları uygulanan yükün mümkün olduğu kadar eksenel olarak sağlayacak şekilde kavranmalıdır.

2.8. Deney Parçasının Çekme Test Makinasına Yerleştirilmesi

1. Deney parçası çekme test makinasına, ölçme yapılacak bölge, kırılmanın meydana geldiği bölgeye göre olabildiğince simetrik ve makinanın tutucu çenelerinden uzak olacak şekilde yerleştirilir (bkz. TS 708/Madde 2.3.2).
2. Deney uygulanan parçanın kopma uzaması, TS 708/Madde 1.2.2.2’de belirtilen minumum kopma uzamasından daha düşük ise; ölçüldüğü bölgenin makinanın tutucu çenelerine olan mesafesinin 2d veya daha yakın olması halinde, o parça ile yapılan deney geçersiz sayılır. Yeni deney parçası üzerinde deney tekrar edilir.

2.9. Deneyin Gerçekleştirilmesi

“Beton Çelik Çubuk Çekme Test Makinası Kullanma Talimatı”na göre Bilgisayar açılır. Çubuk ve Karot Analiz Programı çalıştırılır. Program açıldığında default olarak çubuk çekme deneyi sayfası gelir. Bilgisayara numune ile ilgili bilgiler girilir. Çenelere çekilecek beton çelik çubuğu bağlanır. “DARA” ve “CETVEL SIFIRLAMA” yapılır. “DARA” yapıldıktan sonra “KUVVET” yazısının olduğu hanede (-)’li değer kalmamasına dikkat edilir. Cihazın teste başlaması için en az iki değer (ilk boy-çap) mutlaka girilmelidir. İlk boy olarak bahsedilen değer çenelere bağlanan çubuğun üzerindeki 2 adet işaretleme noktasının arasındaki mm cinsinden mesafedir. “DARA” ve “CETVEL SIFIRLAMA” işleminden sonra “TEST” tuşuna basılarak test işlemi başlatılır. Test işlemi başladıktan sonra ekranın sağ üst köşesindeki göstergelerde kuvvet ve mesafe değerleri görülür. Buna paralel olarak da grafik ekranında grafik yavaş yavaş oluşmaya başlar. Grafik akma sınırına geldiğinde akma kuvveti (N) ve akma mukavemeti (N/mm²) hanesinin değerleri sabitlenecek diğer hanelerdeki değer değişimi ise çubuk kopana kadar devam edecektir. Çubuk koptuğu an cihaz otomatik olarak duracak ve “Yeni Bir Test İçin Çenelerde Çubuk Olmadığını Onaylayın” ikazı ekranda belirecektir. Çene ağızlarındaki çubuklar söküldükten sonra bu ikaz onaylanırsa cihaz aşağıya doğru inerek “SIFIR” noktasına geri döner. Sonrasında deney parçası makineden çıkarılarak TS138-EN 10002-1/Madde11.1’e göre iki çubuk tekrar kopma yerinden birleştirilerek test başlangıcındaki iki işaretleme noktasının mesafesi tekrar ölçülür. Son ölçü uzunluğu (L_u) değeri programa girilir. Ölçülen bu mesafe mm cinsinden “SON BOY” hanesine yazılır. Gerçek son boy değeri bu değerdir. Bu haneye yazılan bu değerden sonra “KOPMA UZAMASI” hanesine gelip mouse’un sol tuşu tıklanırsa program yeni girdiğiniz boy değerine göre kopma uzamasını ve ekrandaki grafiği yeniden düzenleyecektir. Kaydet tuşu ile test kaydedilir ve ikinci bir teste geçilebilir. X rapor numarası ile aynı müşteriye ait çekilen çubukları kaydedelim “RAPOR GÖRÜNTÜLE” tuşuna bastığımızda karşımıza gelen ekranda müşteri raporu ortaya çıkar. Burada çektiğimiz çubukların hepsi kendi hanelerine yerleştirilmiştir. Bu rapor “PRINT” tuşu ile yazıcıdan alınır. “GRAFİK GÖSTER” tuşuna basılır ise grafik sayfası elde edilir. Bu sayfada 4 grafik bir kağıda sığabilmektedir. Bu sayfalar “PRINT” tuşu ile yazıcıdan alınır.

2.10. Deney Raporunun Hazırlanması

Deney sonunda “Beton Çelik Çekme Deneyi Raporu” formu doldurulur. Hazırlanan deney raporları Laboratuvar Müdürü’nün onayına sunulur.

Deney raporu, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü Laboratuvar İzin Belgesi Teknik Şartnamesi’nde belirtildiği şekilde en az aşağıdaki bilgiler bulunacak şekilde düzenlenir ve imzalanır :

1. Deneyin yapıldığı laboratuvarın adı, adresi, telefon/fax numaraları,
2. Deneyi yapanın ve/veya deney raporuna ait teknik sorumluluğu alan yetkili(lerin) adları, görev ve ünvanları,
3. Rapor tarihi ve Rapor no,
4. Deneyi talep eden kişi/kuruluşun adı ve adresi,
5. Protokol no, numunenin laboratuvara geliş tarihi,
6. Numunenin kim tarafından alındığı, laboratuvara kim tarafından getirildiği,
7. Numunenin alındığı yapının; belediyesi, pafta, ada, parseli, ruhsat tarihi ve ruhsat no,
8. Numunenin çapı, miktarı, parti miktarı (ton),
9. Numunenin alındığı blok, kat, kot bilgileri,
10. Numunenin cinsi, adedi, yoğunluğu,
11. Rapor sayfa numarası ve toplam sayfa adedi,
12. Deneyde uygulanan standartların numaraları,
13. Beton çelik çekme deneyi test sonuçları ve olması gereken karakteristik dayanımlar,
14. Deney tarihi ve numarası,
15. Deney sonuç raporunun sadece deneyi yapılan numuneler için geçerli olduğunu ve raporun laboratuvarın izni olmadan çoğaltılamayacağına ait not.

 

2.10.1.Beton Çelik Çubuk Çekme Deneyi Talimatı

 

1. Bilgisayarı açınız. “Çubuk ve Karot Analiz Programı”nı çalıştırınız. Program açıldığında default olarak çubuk çekme deneyi sayfası gelir.
2. Çenelere çekilecek çelik çubuğu bağlayınız.
3. Programdaki boş alanları doldurunuz.
4. “DARA” ve “CETVEL SIFIRLAMA” yapınız. “DARA” yapıldıktan sonra “KUVVET (N)” yazısının olduğu hanede (-)’li değer kalmamasına dikkat ediniz.
5. Cihazın teste başlaması için en az iki değeri (İLK BOY-ÇAP) mutlaka giriniz.
6. İlk boy olarak bahsedilen değer çenelere bağlanan çubuğun üzerindeki 2 adet işaretleme noktasının arasındaki mm cinsinden mesafedir.
7. “DARA” ve “CETVEL SIFIRLAMA” işleminden sonra “TEST” tuşuna basarak Test işlemini  başlatınız.
8. Test işlemi başladıktan sonra grafik kısmında, grafik yavaş yavaş oluşmaya başlar. Grafik akma sınırına geldiğinde Akma Kuvveti (N) ve Akma Mukavemeti (N/mm²) hanesinin değerleri sabitlenecek diğer hanelerdeki değer değişimi ise çubuk kopana kadar devam edecektir. Çubuk koptuğu an cihaz otomatik olarak duracak ve “YENİ BİR TEST İÇİN ÇENELERDE ÇUBUK OLMADIĞINI ONAYLAYINIZ” ikazı ekranda belirecektir. Bu ifade testin bittiğini ve cihazın test başlangıcındaki “SIFIR” noktasından yukarıda bir yerde olduğunu belirtmektedir.
9. Çene ağızlarındaki beton çelik çubuk söküldükten sonra bu ikazı onaylayınız. Bu onaydan sonra cihaz aşağıya doğru inerek “SIFIR” noktasına geri döner.

NOT: Çene ağzındaki çubuklar sökülmeden onaylanmamalıdır.

10.Çene ağzından sökülen iki çubuk tekrar kopma yerinden birleştirilerek test başlangıcındaki iki işaretleme noktasının mesafesini tekrar ölçünüz. Ölçülen bu mesafeyi mm cinsinden “SON BOY” hanesine yazınız. Gerçek son boy değeri bu değerdir. Bu haneye yazılan bu değerden sonra “KOPMA UZAMASI” hanesine gelip mouse’un sol tuşu tıklanırsa program yeni girdiğiniz boy değerine göre kopma uzamasını ve ekrandaki grafiği yeniden düzenleyecektir (bu işlem ancak 1 test için 1 defa yapılabilir). Düzenleme işlemi bittikten sonra kaydet tuşu ile testi kaydediniz ve ikinci bir teste geçiniz.

11.X rapor numarası ile aynı müşteriye ait değişik sayıda ve çaptaki çekilen çubukları kaydediniz. “RAPORLAMA” tuşuna bastığınızda karşımıza gelen ekranda X nolu rapor numaralarından herhangi birisi işaretlenip “RAPOR GÖRÜNTÜLE” tuşuna basıldığında müşteri raporu ortaya çıkar. Burada çektiğimiz çubukların hepsi kendi hanelerine yerleştirilmiştir. Bu rapor “PRINT” tuşu ile yazıcıdan alınır. “GRAFİK GÖSTER” tuşuna basılır ise grafik sayfası elde edilir. Bu sayfada 4 grafik bir kağıda sığabilmektedir. Bu sayfalar “PRINT” tuşu ile yazıcıdan alınır.

12.Şayet bu menüde yer alan deney sonuçlarından veya raporlardan herhangi birisi silinmek istenir ise  silinecek rapor no üzerine gelip mouse’un sağ tuşuna basınız. Ekranda “BU RAPORU SİL”, “BU TESTİ SİL” yazıları çıkar “TEST” ya da “RAPOR” seçeneklerinden herhangi birisi silinmek için seçildiğinde program şifre ister, şifre girilmediği sürece silme işlemi gerçekleşmez.

 

2.11.Kayıtlar

 

1. Beton Çelik Çubuk Deney Raporu                                              Doküman No: F 0 610214
2. Beton Çelik Çubuk Numune Alma Tutanağı                           Doküman No: F 0 610215